اکسیژن تراپی

موارد استفاده از اکسیژن تراپی

در حالت نرمال، غلظت اکسیژن در بدن افراد بین 85 تا 100 میلی لیتر جیوه می باشد. در صورت بروز مشکلات تنفسی، عارضه ای به نام هایپوکسی به وجود می آید. در این حالت میزان غلظت اکسیژن در خون افراد کم می شود و بنابراین اندام ها نمی توانند میزان کافی از اکسیژن را دریافت کنند. در این حالت معمولا علائم تنگی نفس ایجاد می شود و بیمار تلاش می کند با تنفس عمیق تر اکسیژن را به اندام ها برساند. علائمی مانند تغییر وضعیت ذهنی، خستگی، افزایش ضربان قلب، تعریق و سردرد نیز ممکن است نشان دهنده ی هایپوکسی باشند.

در این مواقع نیاز است که گاز اکسیژن با فشار زیاد به بدن بیمار برسد. با تجویز اکسیژن می توان از صدمات بافتی و مغزی برای بیمار جلوگیری کرد. بیمار در طی روند دریافت اکسیژن باید به شکل مداوم تحت نظر باشد تا میزان درست اکسیژن به بدن وی وارد شود. اگر اکسیژن بیش از اندازه وارد بدن شود می تواند عوارض متعددی را ایجاد کند. بهتر است اکسیژن در دوره های محدودی به بیمار ارائه شود.

 منابع تغذیه اکسیژن:

1. اکسیژن رسانی با استفاده از کپسول
2. اکسیژن رسانی با استفاده از اکسیژن ساز

اکسیژن رسانی با استفاده از کپسول:

اگر از کپسول اکسیژن به عنوان منبع تغذیه اکسیژن استفاده شود به دلیل فشار بالای این سیلندر ها (در حدود 120 بار) باید از مانومتر استفاده گردد تا در ابتدا فشار اکسیژن توسط فشار شکنمتعادل و کم شده ،سپس جهت تنظیم دقیق مطابق با تجویز پزشک به فلومتروارد گردد.همراه فشار شکن در مانومتر ،یک گیج نیز وجود دارد که فشار خروجی از فشار شکن را نشان می دهد.

استنشاق اکسیژن بدون رطوبت در نرخ های بالا که توسط ماسک اکسیژن برای بیمار تامین میشود، میتواند مجرای تنفسی را خشک کرده و به آن آسیب برساند، از این رو مانومترها یا فلومترها معمولا مجهز به یک لیوان مرطوب کنندههستند تا اکسیژن را قبل از ورود به مجرای تنفسی بیمار مرطوب نمایند. درون این لیوان آب مقطر ریخته شده و اکسیژن در تماس با آن مرطوب شده و سپس از فلومتر خارج و وارد مجرای تنفسی بیمار میگردد.

مرطوب سازی اکسیژن در نرخ های پایین که از نازل اکسیژن به جای ماسک استفاده میشود ضرورت چندانی ندارد، چرا که هوای درون اتاق به اندازه کافی تنفس میشود و رطوبت مورد نیاز را برای مجرای تنفسی تامین میکند. 

نحوه نگهداری کپسول اکسیژن :

کپسول اکسیژن دور از نورمستقیم آفتاب و حرارت قرارگیرد.

کپسول اکسیژن همیشه پر وآماده باشد.

کپسول اکسیژن در محل مناسب قرار داشته باشد تا از افتادن احتمالی آن جلوگیری شود.

برای جابجایی کپسول اکسیژن از پایه چرخدار استفاده شودودر صورت نبودن ،به حالت دورانی حرکت داده شود.

برای تعویض کپسول اکسیژن از آچار مخصوص استفاده شود.

• انواع سیستم های اکسیژن تراپی

o       سیستم های دارای جریان زیاد اکسیژن:

در این روش از تجهیزاتی استفاده میشود که اکسیژن را با غلطت بالا به بدن بیمار وارد کند.از جمله این تجهیزات می توان ماسک ونچوری، تی تیوب ها، ماسک نبولایزر را نام برد که هوای اتاق را با میزان ثابتی از اکسیژن ترکیب نموده و وارد بدن بیمار می کند.

o       سیستم های دارای جریان کم اکسیژن

در این مدل از سیستم ها بیمار هوای اتاق را همراه با اکسیژن تنفس می کند. برای استفاده از این سیستم ها نیاز است که حجم تنفسی بیمار در حالت نرمال قرار داشته باشد. از انواع سیستم های دارای جریان کم می توان به کانولای بینی، ماسک ساده ی اکسیژن، ماسک استنشاق مجدد هوای بازدم و ماسک ذخیره کننده نام برد.

این سیستم ها می توانند غلظت های متفاوتی از اکسیژن را برای فرد ایجاد کنند. برای مثال سوند بینی اکسیژن را با میزان 24 تا 44 درصد به بیمار منتقل می کند و نیاز است که مجرای بینی بیمار برای تنفس باز باشد. با استفاده از سوند بینی بیمار می تواند به راحتی صحبت کند یا غذا مصرف نماید. ماسک های ساده ی صورت نیز میتوانند 40 تا 60 درصد اکسیژن را به بیمار انتقال دهند. برای انتقال اکسیژن با میزان پایین از چادر یا هود اکسیژن نیز استفاده می شود. هود بیشتر برای کودکان یا نوزادانی استفاده می شود که توان تنفس کامل ندارند.

تجهیزات پزشکی مصرفی مورد نیاز اکسیژن تراپی

کانولای بینی (سوند بینی):

از این روش بصورت وسیعی برای اکسیژن رسانی بیماران دچار هیپوکسی که به غلظت های کم تا متوسط اکسیژن نیاز دارند استفاده می گردد. میزان جریان اکسیژن تجویز شده بوسیله کانولای بینی 6-1لیتر در دقیقه می باشد. اگر میزان اکسیژن تجویز شده به بیش از6لیتر در دقیقه افزایش یابد موجب تحریک مخاط و بلع هوا می شود.

 ماسک ساده:

 این روشی برای دادن غلظت های کم تا متوسط اکسیژن برای بیمارانی که با دهان تنفس می کنند مؤثرتر از کانولای بینی است. جریان اکسیژن نباید کمتر از 5لیتر در دقیقه باشد زیرا باعث استنشاق هوای بازدمی که دارای مقادیر بالای CO2است می گردد.

ماسک اکسیژن بگدار:

1. ماسک بگدار با تنفس مجدد هوای بازدم

این ماسک ها با تجویزاکسیژن به میزان10 - 6 لیتر در دقیقه،FiO2  در حد  ایجاد می کنند این نوع ماسک داراي کیسه ذخیره ساز بوده ،ذخیره مصنوعی اکسیژن را افزایش می دهد و درنتیجهFiO2 بیشتري به بیمار می رساند تقریبا  ⅓از هواي بازدمی نیز به کیسه ذخیره ساز برمیگردد درواقع حجم برگشتی از ايضفمرده آناتومیک است که هنوز غنی از اکسیژن بوده،گرم و مرطوب است و حاوي مقدارکمیCO2 است.جهت اطمینان از اینکه بیمار حجم زیادي از هواي بازدمی را مجددا تنفس نمیکن د، بایدجریان اکسیژن حداقل6 لیتر در دقیقه باشد به نحوي که با هر دم بیش از  ⅓از حجم کیسه ذخیره ساز کاسته شود در غیر اینصورت نیز میتواند درکیسه ذخیره ساز تجمع یابد و موجب افت درصد اکسیژن داخل کیسه گردد.

2. ماسک بگدار بدون تنفس مجدد هوای بازدم

 این ماسک ها داراي کیسه ذخیره ساز با دریچه یکطرفه هستند که اجازه ورود هواي بازدمی به داخل کیسه ذخیره ساز را نمیدهد.به وسیله ی این ماسک ها با تجویز15 - 6  لیتر اکسیژن در دقیقه، میتوانFiO2میزان100 - 95 درصد ایجاد کرد.دراین نوع ماسک باید کیسه را در مدت دم مورد مشاهده قرارداد.

ماسک ونچوری

ماسک ونچوری به گونه ای طراحی شده که هوای محیط را با یک جریان ثابت از اکسیژن مخلوط کرده و برای تنفس بیمار آماده می کند. به طور کلی پروسه تغلیظ اکسیژن در ماسک ونچوری با ماسک ساده در اکسیژن ساز متفاوت می باشد. با استفاده از Venturi mask هوای اضافی ناشی از تنفس بیمار به همراه دی اکسید کربن از زیر ماسک خارج شده و میزان ثابتی از اکسیژن همواره به بیمار منتقل می شود. این کار توسط آداپتورهای قابل تعویض در دستگاه قابل انجام است.

ماسک ونچوری قادر به تامین غلظت های متفاوت اکسیژن از ۲۰ تا ۵۰ درصد است و برای سرعت جریان ۴ تا ۱۰ لیتر در دقیقه کارایی دارد. میزان دقیق غلظت اکسیژن در دقیقه توسط پزشک معالج و با توجه به شرایط بیمار تجویز می شود. برخی از انواع ماسک ونچوری مجهز به سیستم مرطوب کننده و ضد عفونی کننده هوا نیز هستند که در اکسیژن درمانی به کار گرفته می شوند. مهمترین مورد مصرف ماسک ونچوري دربیماری هاي مزمن انسداد ریه COPD است.

تی پیس ونچوری

تی پیس روی لوله تراشه قرار می گیرد. و از طریق ان اکسیژن با جریان بالا به بیمار داده می شود . این ابزار می تواند علاوه بر تجویز اکسیژن توسط مقاومتی که در سر راه بازدم ایجاد می کند سبب تولید حدود 5 سانتی متر آب PEEP شود و از افزایش PACO2 جلوگیری نماید . میزان جریان مخلوط هوا و اکسیژن درون T-piece باید 5.2 برایر حجم دقیقه ای باشد .

 کتتر مونت

کاتتر مانت یا کاتتر مونت لوله رابط خرطومی از جنس پی وی سی و استریل که بین لوله خرطومی ونتیلاتور و لوله تراشه یا تراکیوستومی قرار می گیرد و از کشیدگی یا صدمه به راه هوایی بیمار جلوگیری می کند. در مدل های نرم و سفت و شفاف و مات موجود می باشد. به کاتتر مونت در بازار پزشکی ایران چوپوقی و نیز فلکسی تیوپ هم می گویند.

کاتتر مانت از یک طرف به کانکش تراکیوستومی یا لوله تراشه و از طرف دیگر به فیلتر HME  و یا مستقیم به لوله خرطومی ونتیلاتور وصل می شود.