آموزش افتالموسکوپ

افتالموسکوپ 

به بیان ساده وسیله ای برای معاینه پشت چشم - محلی که به فوندوس شناخته میشود - میباشد. فوندوس محل تراکم اعصاب و عروق چشمی است. افتالموسکوپ همچنین وسیله ای جهت معاینه شبکیه و زجاجیه چشم است. افتالموسکوپ در تشخیص ناراحتیهای عمومی و کلی بدن - و نه فقط چشم - تورم دیسک اپتیک، فشار داخل جمجمه، رتینوپاتی (مخصوصا در افراد مبتلا به دیابت)، پیشبینی موارد تغییرات فشار داخل شبکیه و مغز به کار میرود. عدسیهای داخل افتالموسکوپ تا حدود پانزده برابر قابلیت بزرگنمایی دارند.

افتالموسکوپها در دو مدل مستقیم و غیر مستقیم (Indirect) وجود دارند: افتالموسکوپهای مستقیم کوچک و سبک و دستی هستند که به طور معمول توسط پزشکان مورد استفاده قرار میگیرند. افتالموسکوپهای غیر مستقیم معمولا بزرگترند که از دو قسمت اصلی منبع نور و عدسی تشکیل میشوند و با توجه به وسعت دید بیشتری که ایجاد میکنند برای معاینات دقیقتر و پیچیده تر، به ویژه شبکیه مورد استفاده قرار میگیرند.

در هنگام استفاده از این وسیله فرد مشاهده کننده می توانند با شخص فاصله ای در حدود یک دست داشته باشد و تصویر معکوس شده توسط یک عدسی محدب مشاهده شود. مهمترین مزیت استفاده از آن، تعیین سلامت رتین و محفظه ویتروس است. با این وسیله معاینه کننده از طریق سوراخ مردمک می تواند سطح شبکیه چشم و اجزای آن را شامل بررسی عروق خونی – دیسک اپتیک یا سر عصب بینایی و ماکولا یا لکه زرد چشم را بررسی کند. به عبارت دیگر با این وسیله بیماری‌های سطح خلفی چشم بررسی می شود.

انواع افتالموسکوپ:

افتالموسکوپ، دارای ۳ نوع زیر می باشد:

•  مستقیم
•  غیرمستقیم
• اسلیت لمپ

1-مستقیم‌:
این نوع از افتالموسکوپ ازیک نور فلاش کوچک و منبع نور همراه با تعداد زیادی لنز چرخشی که می‌تواند تا ۱۵ برابر بیشتر، بزرگنمایی داشته باشد تشکیل شده است. از این نمونه، به طور معمول در معاینات روتین پزشکی استفاده می‌شود. نور مستقیمی از افتالموسکوپ به درون چشم از طریق قرنیه برای دیدن پشت کره چشم، تابانده می‌شود.

افتالموسکوپ مستقیم یک ابزار دستی با عدسی های مختلف مثبت و منفی است. عدسی ها در محل خود قابل چرخاندن هستند و به معاینه کننده این امکان را می دهند که قرنیه، عدسی و شبکیه را مورد مشاهده قرار دهد. معاینه کننده افتالموسکوپ را در دست راست خود نگه می دارد و از چشم راست خود برای معاینه چشم راست بیمار استفاده می کند. همچنین برای معاینه چشم چپ بیمار از دست چپ و چشم چپ خود استفاده می نماید.
در حین معاینه، اطاق باید تاریک باشد و چشم بیمار و معاینه کننده در یک سطح قرار بگیرند. بیمار و معاینه کننده هر دو باید در وضعیت راحتی قرار داشته باشند و بطور طبیعی تنفس کنند. بیمار به موضوع هدف نگاه می کند و تشویق می شود تا هر دو چشم خود را بصورت باز و ثابت نگهدارد.
وقتی که ته چشم معاینه می شود، ابتدا عروق مورد مشاهده قرار می گیرند. قطر وریدها بزرگتر از شریان هاست. معاینه کننده ابتدا روی یک رگ بزرگ تمرکز می کند و بعد به طرف خط مرکزی بدن، نزدیک می شود در نهایت این مسیر به عصب بینایی می رسد. فرورفتگی مرکزی صفحه بینایی را اصطلاحاکاپ(CUP) می گویند. اندازه کاپ بینایی فیزیولوژیک، باید تعیین شود. آیا لبه های صفحه بینایی کاملا واضح هستند و یا مبهم و نامشخص می باشند؟ آیا وریدها ظاهر نقره ای یا مسی رنگ پیدا کرده اند؟
همچنین با تغییر دادن موضوع هدف بیمار، می توان قسمت محیطی شبکیه را نیز معاینه نمود. آخرین قسمت ته چشم که باید معاینه شود، لکه زرد (ماکولا) است. زیرا این قسمت حساس ترین قسمت چشم به نور است. شبکیه یک فرد جوان غالبا دارای اثر درخشندگی است. گاهی اوقات به این تاثیر رفلکس سلوفان اطلاق می شود.
در ته یک چشم سالم نباید هیچ ضایعه ای وجود داشته باشد. معاینه کننده باید از نظر مشاهده خونریزی های داخل شبکیه دقیق باشد، این خونریزی ها ممکن است بصورت رگه های قرمز دیده شود و در صورتی که بیمار دچار هیپرتانسیون باشد به صورت اشکال شعله مانند مشاهده می شود. در شبکیه بیماران مبتلا به هیپرکلسترولمی یا دیابت ممکن است چربی مشاهده گردد. این چربی ظاهر زردرنگ دارد. وجود هر گونه اگزودای نرم به رنگ سفید (Cotton- Wool spots) باید مورد توجه قرار بگیرد. میکروآنوریسم ها بصورت گرده های قرمز رنگ کوچکی دیده می شوند. هر گونه خال در شبکیه باید مورد توجه قرار بگیرد. در دژنراسیون ماکولا: drusen مشاهده می شود (رویش های گلوبولی هیالینی کوچک) این رویش ها دارای لبه های تمایز

نیافته زرد رنگ می باشند. معاینه کننده باید ته چشم را به دقت مشاهده کند و هر گونه آنرمالی را مورد توجه قرار دهد.ا

این افتالموسکوپ ها از نظر طراحی به دو نوع قابل حمل و دیواری و از نظر منبع تغذیه به دونوع باتری(قابل شارژو غیر قابل شارژ) و برق شهر تقسیم میشوند.

2-افتالموسکوپ غیرمستقیم(ایندایرکت):
این نوع از افتالموسکوپ میدان دید بیشتری از درون چشم، فراهم می‌کند. هم ‌چنین دید بهتری از فوندوس، حتی اگر لنز چشم توسط بیماری کاتاراکت کدر شده باشد، ارایه می‌کند. نوع غیرمستقیم خود دارای ۲ زیر مجموعه monocular و binocular است.
در نوع غیرمستقیم، بیمار می‌تواند در حالت‌های خوابیده یا نیمه نشسته قرار بگیرد. در این نوع نور بسیار روشن به چشم تابانده می‌شود که البته می‌تواند ناراحت کننده باشد اما دردناک نیست. این نوع نیاز به تبحر و زمان بیشتری دارد و پزشک می‌تواند رتین داخلی را ببیند.

3- slit lamp

این دستگاه در جلوی چشم بیمار قرار می‌گیرد. به علاوه لنزهای آن در نزدیکی چشم جای می‌گیرند و این امکان را به پزشک می‌دهد که قسمت قدامی چشم (فوندوس) را هم معاینه کند. این مدل، مزایای دید سه بعدی، همراه با بزرگنمایی افتالموسکوپی مستقیم را دارد. میدان دیدی را که این مدل تامین می‌کند پهن‌تر از افتالموسکوپی مستقیم است اما به اندازه افتالموسکوپی غیرمستقیم نیست.
انواع افتالموسکوپی غیرمستقیم و Slit-lamp، پس از چکاندن قطره در چشم و باز شدن قرنیه، استفاده می‌شود اما نوع مستقیم می‌تواند در چشم‌های با قرنیه دیلاته و یا غیردیلاته استفاده شود. این قطره‌ها می‌تواند برای ساعت‌ها، اختلال دید ایجاد کند که رعایت احتیاطات لازم را می‌طلبد.

نگهداری افتالموسکوپ

1.     از اين وسيله در اطراف حرارت يا شعله باز اسـتـفـاده نـكـنـيـد. هـمـچنين آن را از گرد و غبار و رطوبت دور نگه داريد.

2.     از فيوزی كه در دفترچه راهنمای كاربر مشخص شده، استفاده كنيد.

3.     کابـل بـرقـی را كـه بـه هـمـراه وسـيله عرضه می‌شود، به كار گيريد.

4.     قبل از تـعــويــض فـيـوز و كـابـل، دستگـاه را خاموش كنيد.

5.     هنگامی كــه از وسـيـلــه بــرای مــدت زمـان طـولانـی استفـاده نمـی كنيـد، جهـت جلوگيری از صدمه و آلودگی، آن را در كاور مخصوص خود قرار دهيد.

6.     در افتـالمـوسكـوپ‌هـای قابل شارژ، انتهای دستـه بـايـد تميـز بـاشـد تـا از شـارژ صحيـح وسيله اطمينان حاصل كنيد.

7.     در صورت بروز مشكل، در ابتدا به دفترچه راهنمـا مـراجعه فرماييد. اگر دستگاه هنوز هم به درستی كار نمی‌كند از نمايندگی‌های مجاز كمک بگيريد.

8.     در افتالموسکوپ های قابل حمل در صورتی که ازآن کمتر استفاده می شود بهتر است که باطری آن را خارج کنیم تا از خراب شدن باطری و دستگاه جلوگیری شود.

 مواردی را که در هنگام خرید باید توجه کرد:

1-  دستگاه را از برندی شناخته شده هر چند با هزينه بالاتر انتخاب نمایید. زیرا آخرين فناوری و كيفيتی برتر در دسترس شما قرار می گیرد.

2-افتالموسكوپی را انتخاب نمایید كه لامپ هالوژن  و یا edنسل جدید داشته باشد. اين لامپ‌ها، روشنايی طولانی مدت با شدت نور بيشتری را فراهم می نمایند. در نتيجه می‌توانيد رنگ واقعی بافت در چشم بيمار را مشاهده نمود.
3- قيمت قطعات يدكی مارک‌ های مختلف اين وسيله را مقايسه كنيد.

4-آفتالموسكوپ‌ هايی كـه بـر روی سر قـرار می‌گيرند، قيمت بالاتری را دارا می باشند. با اين حال آزادی عمل بيشتری به پزشک جهت استفاده از دست می‌دهند.

 5-  تعيين نمایید كه به کدام نوع از افتالموسكوپ‌ نيازمند می باشید. افتالموسكوپ مسـتقيم بيشتر برای بررسی ناحيه خلفی چشم ترجيح داده می‌شود، در حالی كه نوع غير مستقيم وضـوح بهتری از قسمت‌های برجسته چشم در اختيار پزشک قرار می‌ دهد